Raz do koła, raz do koła

fot. Dorota Olearczyk  

Zamiast kanonicznego już pytania o politykę Wesele studentów wrocławskiej filii Akademii Sztuk Teatralnych otwierają słowa Radczyni i zawołanie Zosi. Połączone razem tworzą jedną zgrabną, zaczepną i ekspresywną zwrotkę: „Odgarnij se włosy z czoła / raz dokoła, raz dokoła”. Usłyszymy ją wielokrotnie, powtarzaną w rytm piosenki i skocznego tańca, któremu z upojeniem oddają się biesiadnicy. Staną się swoistą mantrą tej uroczystej, a zarazem takiej swojskiej zabawy. Lecz o wspomnianej wymianie zdań między Czepcem i Dziennikarzem również nie zapomniano. Usłyszymy ją bez wzmianki o Chińczykach, co podobno, trzymają się mocno, ale za to w całości zaśpiewaną. A za chwilę znowu: „Odgarnij se włosy z czoła / raz dokoła, raz dokoła”.

Zaśpiewaną, bo w przedstawieniu Kościelniaka dwa główne pomysły inscenizacyjne od samego początku porządkują rzeczywistość sceniczną. Pierwszy z nich to przełożenie dramatu Wyspiańskiego na konwencję musicalową. Drugi – osadzenie go w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. W siermiężnej estetyce wczesnych lat Polskiej Republiki Ludowej. Jak wyjaśnia reżyser, mający pierwotnie liczne wątpliwości i opory wobec zmierzenia się z tym akurat materiałem, ciążyły mu „ludowo-chłopskie realia przełomu XIX i XX wieku, do których nie umiał poderwać się «do lotu»”. Nie pomagał też fakt, że „«ludowizna» jest już mocno wyeksploatowana w teatrze muzycznym”. Znacznie ciekawszym, więc wydawał się „moment narodzin nowoczesnej muzyki rozrywkowej”, kiedy to „jazz wkraczał na prywatki i zabawy”.

Do tego przełomu nawiązuje zarówno choreografia Barbary Olech, jak też świetna, podkręcająca odpowiednie emocje, specjalnie napisana dla spektaklu muzyka Mariusza Obijalskiego. Atmosfery zaś dopełniają kostiumy Marty Parzychowskiej i Stefanii Michery. Trzyczęściowe garnitury, skarpetki na szelkach i długie spódnice. Wszystko w powściągliwej, niemalże urzędowej kolorystyce. Z nielicznymi, jak krakuska z piórem i wstążkami Pana Młodego, elementami przerzucającymi most do czasów oryginału. Scenografia, za którą również odpowiadał wymieniony wyżej duet, jest oszczędna i funkcjonalna. Nieliczna widownia mieści się wprost na scenie. Dosłownie kilka rzędów ustawionych naprzeciwko siebie, a między nimi wydłużona przestrzeń gry. Z jednej strony zamyka ją zagospodarowana przez czteroosobową orkiestrę (pianino: Lesław Skibicki, kontrabas: Anna Pawłowska, perkusja: Bartek Naumowicz, trąbka: Dominik Gawroński) estrada, z drugiej zaś, tuż przy sznurowni, potężny, okryty białym obrusem stół weselny z częstokołem pootwieranych butelek. Z alkoholem domowego wyrobu, ma się rozumieć. Na górze natomiast zawisły liczne szyldy, w krótkich imperatywach, niczym tablice prastarych praw, streszczające obowiązki i sugerowane preferencje „porządnego” obywatela. Tym sposobem bronowicką chatę przeniesiono do umownego prowincjonalnego Domu Kultury.

Napisałem, że główne i najbardziej oczywiste rozwiązania reżyserskie były dwa, ale co z tymi pomniejszymi? Owych było mnóstwo. Naprawdę. Starczyłoby na dwa inne przedstawienia. Szczególnie różnego rodzaju znaków i metafor plastycznych. A mimo to nie wypada uznać interpretacji Kościelniaka za szczególnie odkrywczą czy nowatorską. Tym bardziej kontrowersyjną czy obrazoburczą. Nie skłania ona do gruntownego zrewidowania własnych poglądów na temat oryginału. Zresztą, w cale nie musi. Warto natomiast podyskutować, czy atrakcyjność brodwayowskiej formy nie przesłania przypadkiem pełnej przykrych i chwilami do bólu aktualnych diagnoz treści? Z drugiej strony, twórcom przecież mogło chodzić o naprowadzenie widza na taką właśnie, obnażającą perfidność niektórych form prezentacji, meta-refleksję. Chociaż to już zakrawałoby o nadinterpretację. Nie wykluczam też, że dla niektórych akurat w takim wydaniu dobrze przecież znana lektura szkolna miała szansę – w każdym tego słowa znaczeniu – wybrzmieć. Na świeżo i dotkliwie.

Nie bez powodu przecież sześć lat temu Kościelniak dostał Nagrodę Specjalną miesięcznika „Teatr” za „stworzenie nowej formuły musicalu, wprowadzenie na scenę muzyczną polskiej i europejskiej klasyki literackiej”. I tym się dokładnie zajmuje. Nie chcę przez to powiedzieć, że ją, czyli wypracowaną przez siebie formułę, nieustannie eksploruje. W żadnym razie. Raczej sprawdza i doskonali na coraz to nowym materiale, co znakomicie sprawdza się w przypadku spektakli dyplomowych. Wesele – po wystawionym nie tak dawno ze studentami  IV roku aktorstwa teatru muzycznego Akademii Teatralnej w Warszawie Przybyszu, musicalu o uchodźctwie na motywach albumu Shaun Tana The Arrival – kolejnym tego dowodem. Grupowe choreografie, śpiewane dialogi, melorecytacje, popisowe solo… Jedno da się powiedzieć z pewnością – Kościelniak zapewnił swoim podopiecznym prawdziwy wycisk. I dobrze! Teraz mają za sobą doświadczenie, które rzeczywiście zasługuje na podobne miano. Zwłaszcza, że młodzi aktorzy, jak się wydaje, w pełni zawierzyli reżyserowi. Znaleźli w nim niezbędne oparcie. Dlatego grają z nieskrywaną przyjemnością, jeżeli nie powiedzieć, zwyczajną frajdą, a wierszowany ośmiozgłoskowiec brzmi w ich ustach naturalnie i potoczyście.

Poza tym, dając każdemu szansę na prezentacje własnych talentów i umiejętności, Kościelniak skomponował całość tak, żeby nie musieć czynić ustępstw artystycznych na rzecz specyfiki pracy dyplomowej. Można by jedynie ponarzekać, że w drugiej części przedstawienia brakuje nieco bilansu między partiami mówionymi i śpiewanymi, czy szerzej, jakieś interpunkcji scenicznej, jak też spoiwa, które by sprawniej łączyło poszczególne numery. Ale te i im podobne drobne niedociągnięcia nie zmieniają faktu, że dostaliśmy gotowy, profesjonalnie i „z duszą” zrobiony spektakl pełen wspaniałej, udzielającej się widzom energii i zaangażowania. Dlatego kiedy wreszcie otworzą się teatry i spragnieni tradycyjnego (czy też jedynego prawdziwego!) „analogowego teatru” postanowicie gdzieś się wybrać, sprawdźcie przy okazji repertuar wrocławskiej AST. Bo jakież to wesele bez prawdziwych gości.

10-02-2021

galeria zdjęć Wesele, reż. Wojciech Kościelniak, AST Wrocław ZOBACZ WIĘCEJ