Gdy dziecko ma głos

Dzikie harce, reż. Wojtek Ziemilski, Teatr Guliwer w Warszawie

Czasem brak pomysłu okazuje się wstępem dla twórczych poszukiwań, bywa preludium do spektaklu. Niekiedy „nic” przekształca się nieoczekiwanie w „coś”, a niewiadoma – w odkrycie. Od namysłu, od zatrzymania, a także paradoksalnie, od pozostania przez chwilę w niewiedzy czy w bezradności, niejednokrotnie zaczyna się zmiana. Niejasny początek może zwiastować sukces, ale i zaniechanie lub porażkę. Eksperyment pociąga za sobą ryzyko.  

Rozmowa ojca (Wojtek Ziemilski) z ośmioletnim synem (Jędrek) w Teatrze Guliwer miała być punktem wyjścia dla przedstawienia. Stała się performatywno-filozoficznym dialogiem ilustrowanym obrazami – to, wydaje się, i tak niemało. Przykuwa uwagę powracająca w nim refleksja nad sensem akcji, istotą teatralnego zdarzenia, zawiązaniem dramatu. Lecz przede wszystkim nad ograniczeniami w życiu dziecka, nad jego rozwojem nieskrępowanym przez dorosłych (oby tak właśnie było!) – ku wolności.

Debiut Ziemilskiego – artysty tworzącego prace z pogranicza teatru, sztuk wizualnych i choreografii – na scenie dla najmłodszych jest próbą spojrzenia na dziecięcy świat, którym z jednej strony rządzą zakazy i polecenia, z drugiej spontaniczność i wyobraźnia. Czy połączenie między tymi dwoma obszarami jest w ogóle możliwe? Ziemilski to reżyser nasłuchujący.

Na wąskim, białym ekranie umieszczonym u góry, w portalu, pojawiają się animowane, rysowane czarną kreską sylwetki taty i syna. Siedzą i gawędzą, zadają pytania, szukają odpowiedzi i inspiracji, zagadują publiczność. Autentyczność głosów, ich brzmienie sprawiają, że jako publiczność możemy im wierzyć. W rozmowie widać ojca – uważnego i zaciekawionego synem, jego perspektywą postrzegania spraw, ludzi, rzeczy. Bohaterowie sprawdzają granice własnych uprzedzeń, wyobrażeń, a także inwencję, powołując do istnienia sceniczne byty. Postaci w błyszczących cekinami, kolorowych kostiumach rodem z kosmicznego uniwersum albo z telewizyjnego show niosą ich życzenia. Aktorzy (Katarzyna Brzozowska, Elżbieta Pejko, Anna Przygoda, Maciej Owczarzak, Jacek Poniński, Krzysztof Prygiel, Błażej Twarowski) obsadzani na bieżąco w różnych rolach, animując rekwizyty (Nos, Endorfina, Sałata, Lody), zachowują jednocześnie swoją prywatność. Wchodzą w kontakt z widzami. Ci z kolei zaproszeni do udziału w harcach z łatwością odpowiadają na proponowaną grę. Reagują, sekundują, komentują i rozpoznają sytuacje pełne upomnień:

Nie mlaszcz.
Nie mów z pełnymi ustami.
Siedź prosto.
Nie jedz czekolady przed obiadem.
Wyłącz ten serial.
Wyłącz komórkę.
Nie graj tyle.
Umyj ręce.
Nie rób min.

Którędy przebiega granica pomiędzy swawolą a odpowiedzialnym wychowaniem, beztroską a regułą? Co kryje się za realiami nieumytych rąk, niewytartych nosów, rozrzuconych ubrań? W tym szaleństwie tkwi metoda, na czas teatralnego święta zostają zawieszone zasady, które obowiązują w codzienności.

Kto powiedział, że przedstawienie powinno mieć wstęp, rozwinięcie, kulminację i zakończenie? Już dawno teoria na ten temat została podważona. Teatr bez dramaturgii bywa absurdalny, śmieszny, bezpretensjonalny. Teatralnym „mięsem” zaś staje się kichanie, dłubanie w nosie, cudowne działanie endorfin, szukanie korespondencji między tym, co sprzeczne, pozornie nie do pogodzenia, wręcz niedorzeczne. Doświadczanie.

Tylko chwilami rytm spektaklu gubi się, konwersacja utyka na mieliźnie, poszczególne akcje wytracają impet, niekiedy brakuje im puent. Jednak sensem teatralnej zabawy jest wszechogarniające poczucie swobody, fantazja, humor oraz żywy kontakt z widownią. Ta od początku czuje się zauważona i też chce pohulać. Tu Jędrek ma swoje zdanie i bywa przewodnikiem dorosłego. A wszystko dokonuje się szczęśliwie bez cienia natrętnego moralizowania, pouczania czy grożenia palcem.

W pewnym momencie aktorzy wychodzą na proscenium, opowiadają o przeżyciach z dzieciństwa, a także o tym, jak to jest być ojcem, matką. Co dzieje się w ich sercach, gdy po latach uświadamiają sobie błędy wychowawcze, których wcześniej nie zauważali lub dostrzec nie chcieli. Kiedy jeden z nich dowiaduje się, że nieletnia córka bała się go, najchętniej zmieniłby bieg swej historii.

W końcu Jędrek wymyśla rakietę i ta się zjawia. Integruje ona przestrzeń sceniczną „na dole” z tą „na górze”, gdzie odbywa się spotkanie ojciec-syn i gdzie powstaje scenariusz. Rakieta spełnia funkcję deus ex machina, który przybywa nieoczekiwanie, niczym spuszczony na linie wybawiciel, by sztucznie rozwiązać „intrygę” – w efektownym, spektakularnym geście inscenizatora. W tym wypadku to dziecko, które ma moc, ożywia rzeczywistość i nią zawiaduje. Czasami wystarczy je usłyszeć i za nim podążyć, a wszystko inne stanie się proste…

03-01-2024

galeria zdjęć Dzikie harce, reż. Wojtek Ziemilski, Teatr Guliwer w Warszawie ZOBACZ WIĘCEJ