AKCEPTUJĘ
  • Strona używa plików cookies, korzystanie z niej oznacza, że pliki te zostaną zamieszczone na Twoim urządzeniu. więcej »

Czy rękopisy nie płoną?

 

Mark Twain w Wizycie kapitana Stormfilda w niebie twierdził, że w niebie więcej szacunku i podziwu niż Szekspir wzbudza pewien szewc, który pisał najlepsze na świecie wiersze, ale nikt tego, tam na ziemi, nie docenił.

Trudno się nie zgodzić z faktem, że – jak mawiał mój dziadek – „łaska pańska na pstrym koniu jeździ” i docenianie lub niedocenianie jakichś dzieł sztuki wiąże się z ogromną ilością determinant.

Po trzystu latach dostrzeżono (i wylansowano!) niezwykłą wrażliwość i ponadczasowość Vermeera van Delft. Gdy tworzył – był jednym z wielu i widocznie mało kto zobaczył w jego dziełach to, co nam po latach wydaje się tak wspaniałe i oczywiste.

Dziś nikt nie dałby Nagrody Nobla Kiplingowi, bo choć był pisarzem o znakomitych zdolnościach, to jego imperialistyczny światopogląd zamknąłby mu drogę na wszystkie salony.

A Sienkiewicz? Coraz bardziej daleki, naiwny, irytujący.

Razem z pompierami, którzy mieli przecież dni chwały i czego jak czego, ale umiejętności zawodowych trudno im odmówić. Podobnie jak Kiplingowi, Sienkiewiczowi i Dickensowi.

Co więcej – te dzieła, niegdyś uznawane za bardzo wybitne, tkwią jakoś w naszym DNA i po rozmaitych retuszach powracają do nas – a to jako adaptacje, a to jako cytaty, a to wreszcie jako szansa na prześmiewczą polemikę.

Sądzę, że nawet znakomitemu znawcy wykładającemu literaturę światową na przykład na Uniwersytecie Shanxi (Chiny) ciężko byłoby odczytać Transatlantyk Gombrowicza bez znajomości takich kontekstów jak twórczość Sienkiewicza, Paska, Reja itd.

Wyraźnie widać, że choć cały dwudziesty wiek był pełen wysiłków tysięcy artystów, aby sztukę uczynić uniwersalną, czytelną, powszechną i dla wszystkich ludzi zrozumiałą, bez kontekstu się nie da. A konteksty wypełzają w momentach niespodziewanych, zaskakują i podstawiają światu coraz nowe zwierciadła.

Weźmy Białą gwardię Bułhakowa. Nagle okazuje się, że główni bohaterowie dramatu są po prostu oficerami okupanta, a sprzyjający Petlurze mąż Heleny Talberg – ten, który z „cieniutkiej książczyny” studiuje gramatykę ukraińską – to może żałosny, ale jednak zwolennik słusznych poglądów.

Jak to wszystko wytłumaczyć Kiplingowi, Bułhakowowi, Sienkiewiczowi?

Oksana Zabużko w fascynującej rozmowie z Izą Chruślińską (Ukraiński palimpsest, wyd. Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka Jeziorańskiego, Wrocław 2013) mówi o historii kultury ukraińskiej w sposób precyzyjny, wnikliwy, spokojny.

Mimo tego spokojnego tonu rozsądny polski czytelnik przeżywa szok.

Jak to, więc można cierpieć więcej niż Polacy? To można podnosić się z większych rzezi, upokorzeń, prześladowań niż my, złote ptacy?

To o tylu krzywdach musieli milczeć, takie talenty tracić bezpowrotnie, tyle ludzi sztuki zmienili im w męczenników?

Znerwicowana wyobraźnia podsuwa możliwe warianty, co by było, gdyby tak u nas…
Skamandryci znaleźliby się na Kołymie? To pewne.

Szymborska, Miłosz, Mrożek i Konwicki rozstrzelani? Prawdopodobne.

Gdybyśmy tak zamienili się w kolejną republikę rad, gdyby łapy Stalina ściskały dłużej, gdyby rozkazy z Moskwy zamieniały w ugór lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte…

Ukraińska kultura podnosiła się po tak straszliwych ciosach, że nawet Witalij Kliczko by się nie pozbierał.

I jakoś słabnie wiara, że nie można utracić czegoś bezpowrotnie.

Współczesna psychologia w wydaniu pop tłumaczy nam, że rozmaite rzeczy musimy utracić w czasie trwania życia i że to jest dobre. I że trzeba swoje straty akceptować. I przepracować.

Ludobójstwo nie jest dobre. Śmierć z głodu nie jest dobra. Tortury nie są terapeutyczne. Przepracować?

Pamiętałem ten lęk z dzieciństwa, ale był nieprzekazywalny.

Wojna ukraińsko-rosyjska to zdarzenie, które powinno nas obudzić.

Świat jest jeszcze podlejszy, niż się wydawał, a kultura to nadal zaledwie bezradne próby zmierzenia się z tą podłością.

Co więcej – jeśli można uratować jedno życie dziecka za cenę wszystkich spalonych rękopisów, to trudno, pies tańcował z arcydziełami.

Wiem, że to tak nie działa. Wiem, że sprawa jest znacznie bardziej złożona.

Zachwycające malarstwo Kateryny Biłokur, genialnej – co łatwo sprawdzić, oglądając jej obrazy lub uwierzyć, jeśli się nie ma wrażliwości, autorytetowi Picassa – to niestety jeszcze bardziej hardcorowa wersja marzenia o niepłonących dziełach.

Po jednej stronie nadwrażliwy, widzący więcej, przenikający głębiej artysta, po drugiej mordercy, kaci, urzędnicy, strażnicy, nadzorcy mózgów, słów, obrazów i myśli.

Narody muszą zrozumieć, że każdy wróg kultury jest wrogiem ludzkości, że wolności i sztuki nie da się zastąpić dekretem, nakazem, że każda wielka zbrodnia wobec społeczeństwa zaczyna się od małych, ideologicznych nakazów wobec kultury.

Od chwili wybuchu wojny jak na dłoni widać miałkość i nieludzkość racji innych niż te, które są za życiem, za swobodną twórczością, za nieskrępowanym istnieniem każdego człowieka.

Polacy w większości zachowali się wspaniale, ale każdy protekcjonalny wpis w Internecie, każda z wyższością wyrażona opinia dowodzą, jak mimo wszystko wciąż za mało wniosków z tej toczącej się wojny do nas dociera.

Powtarzajmy sobie w kółko: Oni mają gorzej. A my musimy uczyć się szybciej.

15-02-2023

skomentuj

Aby potwierdzić, że nie jesteś robotem, wpisz wynik działania:
jeden razy osiem jako liczbę:
komentarze (43)
  • Użytkownik niezalogowany Mia Khalifa
    Mia Khalifa 2023-12-05   07:34:24
    Cytuj

    Thankful to you for your post, I look for such article along time, today I find it finally. this post give me piles of provoke it is to a great degree supportive for me. seo anjing

  • Użytkownik niezalogowany Laura Holand
    Laura Holand 2023-09-08   16:42:07
    Cytuj

    Manuscripts can burn, yes. They are made of paper, which is a flammable material. However, there are a number of things that can be done to prevent manuscripts from burning. Tip Top Roofing

  • Użytkownik niezalogowany Jorge
    Jorge 2023-08-20   18:13:02
    Cytuj

    Jak sprawdzić ogłoszenie upadłości? great points altogether, you just won a new reader. What could you recommend in regards to your submit that you simply made some days ago? Any certain? Kto zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe może zgłosić wniosek do sądu o upadłość podmiotu?

  • Użytkownik niezalogowany Madel Smith
    Madel Smith 2023-08-16   14:21:46
    Cytuj

    W tekście pojawiają się przykłady takich tematów, jak ukraińska kultura w kontekście wojny, zagrożenie dla sztuki w okresach totalitarnych, trudność doceniania kultury poza jej pierwotnym kontekstem oraz rola kultury i sztuki w społeczeństwie. Autor podkreśla ważność wolności twórczości oraz potrzebę zrozumienia, że każdy atak na kulturę jest atakiem na wartości ludzkie. fort myers asphalt paving

  • Użytkownik niezalogowany Tiger44
    Tiger44 2023-08-11   01:32:01
    Cytuj

    Logo Source : Tiktok Logo, Instagram Logo

  • Użytkownik niezalogowany Jasmine06
    Jasmine06 2023-08-11   01:28:56
    Cytuj

    Source : Qr Menu

  • Użytkownik niezalogowany Werta
    Werta 2023-08-03   19:27:59
    Cytuj

    Dziękuję za tę znakomitą formę narracji, którą nam dajesz. Miło Cię czytać Reparacion Aire Acondicionado

  • Użytkownik niezalogowany Theo Kyle
    Theo Kyle 2023-07-25   02:08:03
    Cytuj

    In literature, great works often face underappreciation in their time, only to be recognized later. Context is crucial in understanding and appreciating art, as it shapes our perspectives. The conflicts in the world remind us that every enemy of culture is an enemy of humanity. We must learn from ongoing wars and prioritize life, free creativity, and the existence of every human being. Let's understand and support each other better. accessory dwelling units remodel

  • Użytkownik niezalogowany shamuns flowers
    shamuns flowers 2023-07-20   11:37:44
    Cytuj
  • Użytkownik niezalogowany shamuns flowers
    shamuns flowers 2023-07-20   11:36:16
    Cytuj

    ashyjones489 napisał(a):

    Such a great post! Glenelg South
    yess indeed https://shamunsflowers.com/collections/birthday

  • Użytkownik niezalogowany Angel17
    Angel17 2023-07-17   10:50:46
    Cytuj

    Great blog, Thank you for sharing this. Vinyl Fence Installation Metairie, LA

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:22:20
    Cytuj

    This is really very nice blog and so informative Bathroom Tilers Sydney

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:21:55
    Cytuj

    Good to know about this! Tilers Wollongong Albion Park

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:21:13
    Cytuj

    Thats what I was looking for! air conditioning repair adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:20:52
    Cytuj

    Such a great post! Glenelg South

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:20:29
    Cytuj

    Nice article, waiting for your another Canberra landscapers

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:20:04
    Cytuj

    Really nice article and helpful me Canberra landscapers

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:19:35
    Cytuj

    Great Post! I learned a lot from this, Thank you! Canberra landscapers

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:19:15
    Cytuj

    I thik this is very helpfull post Canberra landscapers

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:18:54
    Cytuj

    Thanks for letting us know. Tiler Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:18:26
    Cytuj

    Please keep up the good work! drum lessons adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:18:03
    Cytuj

    Very informative content. Thanks. tow truck wollongong

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:17:42
    Cytuj

    What a great piece of article! seo adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:17:18
    Cytuj

    You presented your ideas and thoughts really well on the paper. adelaide electrician

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:16:32
    Cytuj

    Many many thanks to you! Cleaning Services Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:16:03
    Cytuj

    It's so kind of you! Solar Panels Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:15:27
    Cytuj

    Thanks for sharing! Sliding Doors Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:14:59
    Cytuj

    Many thanks for sharing this! Adelaide Coolroom Hire

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:14:35
    Cytuj

    I am really impressed with your writing style. Keep it up! Landscapers Canberra

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:14:11
    Cytuj

    To be honest, I generally don’t read. But, this article caught my attention.digital marketing adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:13:43
    Cytuj

    Very informative post! tiler melbourne

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:13:18
    Cytuj

    Very useful and informative post! Tiling Townsville

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:12:41
    Cytuj

    I visited Your blog and got a massive number of informative articles. I read many articles carefully and got the information that I had been looking for for a long time. Hope you will write such a helpful article in future. Thanks for writing.Tilers in Hobart

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:12:17
    Cytuj

    Thanks for sharing this to public! Adelaide Landscaping

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:11:51
    Cytuj

    Excellent post! Concreters in Wollongong

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:11:22
    Cytuj

    Thanks for letting us know! Tiler Wollongong

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-07-01   17:10:45
    Cytuj

    Thanks for sharing! Tiler Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany ashyjones489
    ashyjones489 2023-06-26   20:08:22
    Cytuj

    Actually, it's pretty good to see! Tiler Adelaide

  • Użytkownik niezalogowany Laydi2
    Laydi2 2023-06-22   06:36:00
    Cytuj

    Stumble guys is a game inspired by the famous game fall guys. You will have to play the levels with many people. Overcome the challenges to pass the next level. Each level passes, there will be a lot of people eliminated, Let's overcome them to become the winner.

  • Użytkownik niezalogowany Joicey
    Joicey 2023-05-04   13:32:28
    Cytuj

    Thanks for this helpful content. I’d love to read this. I hope you do more of this. I’ll be seeking you from time to time. our site

  • Użytkownik niezalogowany Joe
    Joe 2023-03-30   03:59:09
    Cytuj

    To jest naprawdę ciekawy esej. Świetnie. Dziękuję snow rider 3d

  • Użytkownik niezalogowany Joanna Kanska
    Joanna Kanska 2023-02-17   01:59:39
    Cytuj

    Kruchy jest świat. Sztuka, kultura i dobrobyt powstaje wolno a pali sie raptownie. Tak, uczmy sie szybciej ale czy nie jest za pozno? Ogromnie interesujacy esej, jak zreszta wszystko co pisze Maciej Wojtyszko.

  • Użytkownik niezalogowany Andrzej Brochocki
    Andrzej Brochocki 2023-02-16   22:43:58
    Cytuj

    Znakomity, prawdziwy i dający do myślenia esej. Dziękuję. A.