List otwarty studentek i studentów reżyserii i dramaturgii Akademii Teatralnych w Polsce do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

 

Szanowni Państwo,

w związku z gwałtowną zmianą w trybie kształcenia, a także wszelkiego społecznego funkcjonowania, wynikającą ze światowej pandemii wirusa COVID-19, pragniemy zwrócić się do Państwa, jako do osób, które w najbliższym czasie będą podejmowały decyzje mające bezpośredni wpływ na naszą przyszłość.
Jako studenci i studentki szkół teatralnych z ogromnym niepokojem obserwujemy podejmowane w ostatnim czasie decyzje dotyczące kultury w naszym kraju. W tej ekstremalnie trudnej dla wszystkich rzeczywistości artyści, a szczególnie ci funkcjonujący na co dzień w warunkach prekarnych, zostali pozbawieni dotychczasowych źródeł dochodu, możliwości utrzymania siebie, często również swoich rodzin.

Dotyczy to także bardzo wielu studentów i studentek szkół teatralnych, w większości utrzymujących się samodzielnie z pracy w sektorze kultury. Jako studenci kierunku artystycznego czujemy się w obecnej sytuacji zmarginalizowani zarówno przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Regulacje wprowadzone przez oba ministerstwa wpływają na naszą sytuację - znaczna część studentek i studentów kierunków artystycznych znalazła się w systemowej luce, bez możliwości uzyskania pomocy. Wobec tego chcielibyśmy otworzyć przestrzeń dialogu na temat naszej sytuacji.
Naszym celem nie jest hierarchiczne wartościowanie problemów, zdajemy sobie sprawę ze skali kryzysu gospodarczo-ekonomicznego i staramy się ze zrozumieniem podejść do kolejnych decyzji systemowych, dotyczących nie tylko sektora kultury. Niemniej jednak chcemy zwrócić uwagę na szereg kwestii, które dotyczą nas bezpośrednio:

1. Jako studenci zostaliśmy pozbawieni możliwości ubiegania się o dotacje w ramach programu „Kultura w sieci”. Uważamy to za krzywdzące ograniczenie grupy potencjalnych beneficjentów programu. Niejednokrotnie naszym źródłem utrzymania stają się projekty realizowane w ramach konkursów organizowanych przez polskie i europejskie instytucje.
W momencie, kiedy wiele inicjatyw dla młodych zostaje zawieszonych, wykluczenie nas z jedynego dostępnego programu dotacyjnego staje się poważnym problemem.
Postulujemy zmianę zasad naboru w kolejnych odsłonach programów dotacyjnych proponowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego tak, aby
o finansowanie mogli występować również studenci uczelni artystycznych. Dzięki temu wsparcie skierowane do artystów, obejmie także grupę najbardziej potrzebującą w tej chwili pomocy – ludzi młodych, nieposiadających stałych dochodów ani ubezpieczenia społecznego.

Osoby podejmujące studia artystyczne to bardzo często absolwenci innych kierunków studiów, którzy ukończyli 26. rok życia. W związku z ograniczeniami wynikającymi z art. 92 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce do tej pory te osoby nie mogły liczyć na finansowe wsparcie uczelni w postaci stypendiów i zapomóg, a w obecnej sytuacji są w dużej mierze pozbawione możliwości ubiegania się o finansowe wsparcie – ministerialne oraz uczelniane. Co więcej, osoby te są również pozbawione ulg studenckich oraz podatkowych.
Zwracamy się do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z postulatem umożliwienia studentom, niezależnie od wieku oraz uzyskania wcześniej stopnia lub tytułu naukowego ubiegania się o stypendia uczelniane i zapomogi. Postulat wynika w dużej mierze ze specyfiki wydziałów reżyserii, na które niejednokrotnie przyjmowane są osoby posiadające już inne wykształcenie.
Ponadto, chcielibyśmy prosić w imieniu naszym i naszych uczelni, o zwiększenie dotacji przeznaczonych na stypendia i zapomogi dla studentów oraz dodatkowe fundusze, tak, aby świadczenia mogły objąć wszystkich wymagających pomocy studentów. Dotyczy to także stypendiów i zapomóg w przyszłym roku akademickim, gdyż należy się liczyć z długotrwałymi skutkami obecnego kryzysu i drastycznym pogorszeniem się sytuacji materialnej osób studiujących na kierunkach artystycznych i ich rodzin.
2. Jesteśmy osobami, które w większości dopiero wchodzą na rynek pracy. Wiąże się to z wieloma trudnościami, które nasilają się w związku z epidemią COVID-19. Spektakl dyplomowy, realizowany zazwyczaj w teatrach instytucjonalnych, stanowi warunek zakończenia studiów reżyserii oraz dramaturgii. W związku z epidemią, premiery zostały odwołane lub przeniesione na kolejne sezony. Rozmowy z dyrektorami w celu nawiązania współpracy przy realizacji tych spektakli zostały w wielu przypadkach zawieszone. Dla wielu z nas możliwość debiutu na scenach teatralnych staje pod znakiem zapytania, w związku z czym ukończenie studiów jest utrudnione albo przesunięte na bliżej nieokreślony termin.
Po zniesieniu obostrzeń związanych z funkcjonowaniem instytucji kultury nikt z nas nie może mieć pewności, czy będzie mógł rozpocząć pracę nad spektaklem lub do niej powrócić. Teatralny rynek pracy od zawsze premiował osoby posiadające duże doświadczenie i długoletni staż pracy – zarówno pod względem finansowym, jak i mnogości ofert. Teatry prawdopodobnie będą zmuszone ograniczyć wydatki na nowe premiery m.in. ze względu na planowane cięcia finansowe w sektorze kultury, które mogą zostać przeprowadzone przez samorządy. Przy takich prognozach projekty debiutujących artystów tym bardziej pozostaną najniżej w hierarchii priorytetów instytucji kultury.

W związku z utrudnionym rozpoczęciem zawodowego startu studentów uczelni teatralnych w Polsce i obawą przed pogłębiającymi się dysproporcjami pomiędzy sytuacją debiutantów a twórców z długoletnim stażem zawodowym, chcielibyśmy zainicjować rozmowę na temat dodatkowych źródeł finansowania spektakli dyplomowych oraz debiutów. Studentom i studentkom szkół teatralnych potrzebne jest realne wsparcie instytucjonalne, aby rozpocząć własną drogę zawodową na rynku artystycznym.

Jednym z możliwych sposobów byłoby skierowanie do szkół teatralnych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego dodatkowych środków na utworzenie „Funduszu na start" wspierającego spektakle dyplomowe i debiuty.

Kolejnym, równoległym działaniem, mogłoby być rozpoczęcie współpracy między akademiami teatralnymi a teatrami finansowanymi z budżetu państwa – w tym prowadzonymi i współprowadzonymi przez MKiDN Do tej pory mechanizmem wspierającym zawodowy start były konkursy dla debiutantów organizowane przez niektóre teatry. W obecnej sytuacji ten mechanizm jest niewystarczający ze względu na swój selektywny i subiektywny charakter. Uważamy, że szanse na debiut powinny zostać otwarte dla wszystkich absolwentów. Postulujemy zawiązanie ścisłej współpracy między uczelniami, teatrami i ministerstwem, w wyniku której zapewniona zostanie możliwość debiutu każdemu studentowi i studentce reżyserii i dramaturgii.

Ważnym argumentem w tej kwestii jest aspekt finansowy. Kształcenie artystów na państwowych uczelniach to ważna inwestycja całego państwa w przyszłość polskiej kultury. Jednak przez brak wsparcia w nadchodzącym kryzysie ekonomicznym większość młodych artystów stanie przed trudnym wyborem porzucenia zdobytego zawodu, aby móc utrzymać się z jakiejkolwiek innej pracy zarobkowej. Wierzymy, że wsparcie ministerialne w pierwszych latach po zakończeniu studiów, dla wielu byłoby szansą na uniknięcie konieczności podejmowania podobnych decyzji.

W krajach Unii Europejskiej funkcjonują podobne rozwiązania. Poprzez fundacje i instytuty utworzone przy uczelniach artystycznych lub zwiększone finansowanie instytucji, które zapewniają w swoich repertuarach miejsce dla twórców poniżej 35. roku życia, pozwala się na wejście w obieg artystyczny nowym pokoleniom. Kultura polska na świecie cieszy wielką renomą i uznaniem. Pragniemy stać się jej częścią i godnie ją reprezentować, jednak w tej chwili martwimy się o to, czy w ogóle będziemy mieli taką szansę.

Wierzymy, że dobra passa polskiego teatru będzie trwała pomimo trudności ekonomicznych, które przyjdzie nam pokonać w wyniku epidemii. Włożymy w to także naszą energię i wszelkie umiejętności, które nabywamy i udoskonalamy w uczelniach artystycznych. Potrzebujemy jednak oparcia w najwyższych władzach krajowych, które kształtują polską politykę kulturalną. Dlatego zwracamy się przede wszystkim do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z prośbą o pomoc w tej wyjątkowej sytuacji. Potrzebujemy teraz Państwa poparcia i potwierdzenia, że jako młode pokolenie polskich artystów jesteśmy brani pod uwagę przy podejmowanych decyzjach. Wobec ogromu problemów, obawiamy się wykluczenia i zapomnienia, które może objąć znaczną część młodych twórców wstępujących właśnie na rynek pracy artystycznej.

Szanowni Państwo, mamy nadzieję, że ten list zainicjuje konkretne rozmowy na temat pozycji i praw studentów i studentek reżyserii oraz dramaturgii w Polsce, a jego konsekwencją będą trwałe reformy i zmiany systemowe. Epidemia COVID-19 znacząco pogłębiła problemy, z którymi mierzyliśmy się już wcześniej. Teraz, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebujemy zdecydowanych działań w oparciu o dialog między poszczególnymi ministerstwami, uczelniami oraz studentami. Liczymy na partnerską współpracę i prosimy o odniesienie się do wszystkich spraw oraz postulatów zawartych w naszym liście.

Z wyrazami szacunku,
Studentki i Studenci Kierunku Reżyserii Akademii Teatralnej im. Zelwerowicza w Warszawie wraz z filią w Białymstoku oraz Wydziału Reżyserii Dramatu Akademii Sztuk Teatralnych im. Wyspiańskiego w Krakowie wraz z filią we Wrocławiu.

Ada Tabisz
Adrianna Ewa Alksnin
Agata Koszulińska
Aleksandra Bielewicz
Andrzej Błażewicz
Anita Piotrowska
Anna Mazurek
Anna Obszańska
Anna Wolszczak
Bartłomiej Juszczak
Dominik Gostomski
Dorota Bator
Ewa Galica
Ewa Mikuła
Ewa Rucińska
Filip Jaśkiewicz
Franciszek Szumiński
Grzegorz Jaremko
Jakub Marec Zalasa
Jan Hussakowski
Jan Jeliński
Jan Kanty Zienko
Kamila Straszyńska
Karol Klugowski
Karolina Okurowska-Wabnic
Karolina Przystupa
Karolina Szczypek
Katarzyna Minkowska
Lena Alberska
Maciej Ćwieluch
Maciej Hanusek
Magdalena Małecka-Wippich
Magdalena Młynarczyk
Maksymilian Nowak
Małgorzata Dębska
Małgorzata Jakubowska
Marcel Osowicki
Marcin Starosta
Marek Idzikowski
Marta Malinowska
Marta Twardowska
Mira Mańka
Monika Woronicz
Natalia Kobryń
Natasza Sołtanowicz
Olga Ciężkowska
Olga Grzelak
Pamela Leończyk
Patrycja Wysokińska
Paweł Sablik
Piotr Froń
Piotr Pacześniak
Robert Traczyk
Sławomir Narloch
Stanisław Chludziński
Szymon Komarnicki
Tomasz Fryzeł
Weronika Makowska
Weronika Maria Kuśmider
Wiktor Bagiński
Wiktor Stypa
Wojciech Rodak
Zofia Gustowska