Kobiety, dziewczyny, studentki w musicalu

 

Musical ma nad Wisłą własną historię. I coraz bogatszą teraźniejszość. W samej Warszawie musicale można oglądać w Teatrze Muzycznym Roma i w Teatrze Syrena. W tym duchu działa też Teatr Rampa, a w stołecznej Akademii Teatralnej uruchomiono na Wydziale Aktorskim specjalność dla scen muzycznych; adeptów przedstawienia dyplomowe, przeważnie o charakterze musicali, relacjonuję z uznaniem na łamach Teatralnego (Dramat uchodźców w rytmach i śpiewach młodości, 2019; Iskrzy na Olimpie, 2022). Miłośnicy gatunku jeżdżą oglądać nowości do uznanych teatrów muzycznych Gdyni i Wrocławia. Ogromny sukces odniósł polityczny musical 1989 o naszej ustrojowej transformacji, zrealizowany jakby poza profesjonalną siecią, gdyż przez Teatr Szekspirowski w Gdańsku i Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (2022).

Musical jako taki przyciąga publiczność, ale wykonawczo jest sztuką trudną. Trzeba w nim grać i mówić po aktorsku, a także śpiewać i tańczyć. Przed uruchomieniem tego kierunku w Akademii Teatralnej, jedyną uczelnią, w której można było zdobyć niezbędne umiejętności, było policealne Studium Wokalno-Aktorskie w Gdyni założone przez Danutę Baduszkową w 1966 roku, gdy swemu Teatrowi Muzycznemu nadawała ton sceny musicalowej i ożywiała polską twórczość musicalową. Ale kilka lat temu sytuacja się zmieniła. Władze szacownego Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina dostrzegły, że jego absolwentów angażuje nie tylko Filharmonia Narodowa i Teatr Wielki, ale również Teatr Muzyczny Roma, co znaczyło, że obszar muzyki w obecnej kulturze znacznie się rozszerzył. W rezultacie wspólnej inicjatywy UMFC i Romy na uczelnianym Wydziale Wokalno-Aktorskim została otwarta sekcja musicalu. Udało się stopniowo skompletować zespół wykładowców i kształcić tak, że pierwszy rocznik absolwentów studiów licencjackich, później magisterskich, mógł wystąpić w czerwcu 2023 roku z amerykańskim musicalem Kobiety na skraju załamania nerwowego.

Utwór sam w sobie jest ciekawy, zainspirowany filmem Pedro Almodóvara z 1988 roku pod takim właśnie tytułem: Mujeres al borde a un ataque de nervios. Po dwudziestu latach uznany kompozytor musicali dla Broadwayu David Yazbek dokonał muzycznej adaptacji filmu, i z jego także słowami (przy współautorstwie Jeffreya Lane'a) odbyła się nowojorska premiera Women on the Verge of a Nervous Breakdown (2010). Niebawem musical pojawił się w Londynie, na West Endzie, i na innych scenach USA. A to, że pojawił się również w Warszawie, sprawił Jacek Mikołajczyk, tłumacz tekstu i reżyser przedstawienia. Wybór tego akurat tytułu na wykonawczy debiut był trafny, bowiem na wszelkich studiach dominują dziewczęta, a tu są cztery duże żeńskie role. Ich wiodące w akcji funkcje podkreśliła reżyseria, zresztą w ślad za muzyką: bohaterki w finale aktu I mają wspólny ansambl z towarzyszącym żeńskim zespołem wokalnym. Charaktery tych czołowych postaci są różne. Jedna profesjonalnie zajmuje się śpiewem, nosi nuty i ma poważny stosunek do życia (Pepa – Ania Urbanowicz). Druga, impulsywna, stroi się, próbuje sił jako modelka, szuka zarobku w nagraniach reklam, krzyczy ze złości, a każdy jej krzyk jest starannie, glissandowo modulowany (Candela – Aleksandra Gotowicka). Trzecia, urodziwa, uosabia spolegliwą narzeczoną (Marisa – Ania Śmiałek).   

Najtrudniejsze zadanie przypadło Angelice Kurowskiej, gdyż ona, studentka, miała stać się kobietą po przejściach, matką dorosłego syna (Lucia). Prawie się udało – no i otrzymała okazję do popisu, gdyż to właśnie Lucii kompozytor Yazbek powierzył, w II akcie, najpiękniejszy bodaj song swego musicalu: Invisible. O tym, że kobieta koło pięćdziesiątki staje się niewidoczna, bo nie biegną już za nią spojrzenia mężczyzn. Lucię porzucił mąż, została z dzieckiem. W krótkiej scenie rozprawy rozwodowej deklaruje, iż nie ubiega się o pieniężne odszkodowanie – chce odzyskać utracone lata. Śpiewa o tym w aurze intrygującej harmonii i kunsztownej wokalnie melodyki; miniony czas rzeczywiście musiał być w takiej sytuacji trudny... Związek z mężczyzną to zresztą problem istotny dla każdej z obecnych w musicalu kobiet: każda i każdy kocha, przestaje, kłóci się i godzi, porzuca, wraca. Kiedy spotka się wymarzonego, może okazać się terrorystą (to przypadek Candeli), no i wtedy jak z takim postępować? Gra toczy się głównie o Ivana i jego niefrasobliwego syna Carlosa (w obu tych rolach Łukasz Radlak), przy czym cała ta męska strona spektaklu, z epizodami między innymi Taksówkarza, Sędziego, Detektywa, zostaje celowo pod względem teatralnym nieco wycofana; plan pierwszy należy przecież do kobiet (patrz tytuł!). Treść ich scenicznego życia stanowi, oprócz facetów i przyjaciółek, wynajęcie mieszkania, odbiór, odsłuch i awaria telefonu, ubiór oraz składniki dania gazpacho. Ową codzienność przyprawia delikatna nutka ironii typowa dla Almodóvara; Yazbek ocalił ją dla musicalu. Wszystko to razem czyni temat Kobiet na skraju... uniwersalnym i aktualnym, i tłumaczy popularność utworu; znaczny w tym udział ma oczywiście sama muzyka.

Brzmiała ona, jak dopuszczała uzyskana licencja, w kameralnej obsadzie na fortepian, gitary, i perkusję, w opracowaniu pianistki i korepetytorki Agnieszki Szczepaniak. Partytury musicalowe Yazbeka od dawna zbierają nagrody. Było słychać jego inwencję melodyczną, różnicowanie nastrojów i dalekie od banału rytmizacje, które wprawiały w ruch i taniec cały zespół (autorem znakomitej choreografii był Santi Bello). Ton serio pojawił się w końcowym zbiorowym songu o nadziei: bo test ciążowy wypadł pozytywnie i Pepa ucieszyła się, że urodzi dziecko. Liryzmu także nie brakło – na przykład w piosence Island , czyli wspomnieniu dobrej miłości podczas wspólnych wakacji Pepy i Ivana. Emocjonalnie i we właściwym stylu wykonała ją Ania Urbanowicz, a warto przypomnieć, że mikrofonowy śpiew w musicalu wymaga cech odrębnych i nie jest śpiewem takim, jak w operze, piosence, czy rocku. Najwyraźniej studenci zdobyli już świadomość tej specyfiki. Zadbał o to Jacek Mikołajczyk, najlepszy dziś w Polsce znawca musicalu, tłumacz, autor książki Musical nad Wisłą i tekstów nowych polskich musicali (Czarny Szekspir), dyrektor artystyczny Teatru Syrena. Uczelnię muzyczną wiąże obecnie z tym teatrem oficjalna współpraca, Mikołajczyk prowadzi zajęcia ze studentami, a co zdolniejszych angażuje do profesjonalnych spektakli Syreny.  

Zależało mu na tym, aby pierwsze własne, dyplomowe przedstawienie przeżyli w prawdziwie teatralnej atmosferze. Znalazło się w Warszawie takie miejsce: w nowoczesnym i otwartym na rozmaite inicjatywy Terminalu Kultury na Gocławiu. Tam odbyły się czerwcowe spektakle – na porządnej scenie z reflektorami, w dekoracji (skromnej) i kostiumach, z muzyką graną na żywo przez zespół skryty za kurtyną, przed sporym audytorium, z biletowanym wejściem (zakup w tzw. taniej strefie, ale zawsze). Oklaski były gorące. Warto śledzić musicalową nowość w życiu artystycznym uczelni przy Okólniku.

19-07-2023