Historia mody w pigułce

Modna przez wieki, reż. Romana Agnel, Balet Dworski Cracovia Danza w Krakowie

Bycie modnym – oto wyzwanie, z jakim kobiety, ale również i mężczyźni mierzą się od wieków. Czy jednak w renesansie lub baroku zainteresowanie modą było tak samo żywe jak dziś? Wątpliwości rozwiewa najnowsze widowisko taneczne Baletu Dworskiego Cracovia Danza, które tym razem poświęcone zostało właśnie modzie.

Spektakl rozpoczyna projekcja i solowy taniec jednej z tancerek – w oparach dymu, spomiędzy ustawionych na scenie luster wyłania się młoda dziewczyna w białej, zwiewnej sukience. Na ekranie ponad sceną wyświetlony zostaje obraz Narodziny Wenus Botticellego – to na jego tle odbywa się nastrojowy, pełen liryzmu taniec. Ta pierwsza scena, stanowiąca swoisty prolog do spektaklu, wydaje się mieć znaczenie symboliczne. Wenus Botticellego rodzi się naga, ale przy brzegu czeka na nią Hora z czerwoną szatą, którą zamierza okryć nagie ciało bogini – ten gest okrywania, ubierania, a jednocześnie upiększania, staje się motywem przewodnim spektaklu Modna przez wieki, którego głównym bohaterem jest nie tylko kobieta, ale również jej strój.

Premiera nowego przedstawienia baletu Cracovia Danza odbyła się w ramach trzeciej edycji projektu Kobieta – Wiedza – Władza, organizowanego przez działające w Krakowie Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju. Odpowiadając na hasło wywoławcze tegorocznej odsłony tej inicjatywy („Moda jest kobietą”), zespół Cracovia Danza, wspomagany przez uczniów Szkoły Tańca Jane Austen, stworzył multimedialne widowisko, w którym razem z tancerzami podróżujemy przez kanony piękna kolejnych epok historycznych – począwszy od średniowiecza przez renesans, barok, romantyzm, aż po wiek XX. Widowisko wyreżyserowała Romana Agnel, która jest również autorką dużej części pojawiających się tu układów choreograficznych. Pozostałe stworzyli: Dariusz Brojek, Beata Broniek, Marie-Claire Bär Le Core, Anna Karabela i Alina Towarnicka. Całość uzupełniły rekonstrukcje oryginalnych choreografii z poszczególnych epok.

Choć to dość trudne i ambitne zadanie – w jednym spektaklu zmieścić stroje damskie i męskie z kilku stuleci, a do tego ukazać je w interesujący sposób – okazało się, że taneczna forma doskonale nadaje się do zaaranżowania takiej modowej rewii. I tak podczas dwóch godzin trwania widowiska na scenie oglądamy blisko 140 kreacji, w większości pochodzących z kolekcji Cracovia Danza. Ich autorką jest współpracująca od lat z krakowskim baletem Monika Polak-Luścińska.

Spektakl podzielony został na szereg mniejszych części – każda z nich reprezentuje określony okres historyczny i ilustrowana jest muzyką z epoki. Niemalże wszystkie układy taneczne uzupełnione zostały elementami fabularnymi, toteż w istocie oglądamy serię scenek rodzajowych nawiązujących do obyczajów, rozrywek oraz etykiety towarzyskiej kolejnych stuleci. Na plan pierwszy wysuwa się tu jednak moda, to ona bowiem jest głównym tematem widowiska. Podążamy za nią w porządku chronologicznym – zaczynając od skromnych, średniowiecznych stylizacji, dwuwarstwowych sukni oraz czepców, zmienionych z czasem w bardzo finezyjne i wysokie nakrycie głowy (tzw. hennin). Od średniowiecznego tańca, zdominowanego przez kobiety, przechodzimy do renesansowego korowodu par, w którym bogatymi, ozdobnymi strojami poszczycić mogą się także panowie. Ich oryginalne kostiumy (bufiaste spodnie, peleryny, płytkie pantofle, biżuteria) nie odstają swą atrakcyjnością od wykończonych klejnotami, okazałych i wydekoltowanych sukien kobiet. Im bliżej XVII wieku, tym więcej przepychu i nowości – widzimy mężczyznę z laską i długimi włosami skręconymi w pukle oraz kobiety w sukniach z rusztowaniem. W okresie baroku popularne stają się też peruki – im wyższa i bardziej wyrafinowana, tym lepiej. Bycie modnym wiąże się z szeregiem wyrzeczeń, toteż tancerze skupiają się nie tylko na prezentacji swych kostiumów, ale też w humorystyczny sposób ukazują trudy związane z ich zakładaniem, a następnie utrzymaniem w nienaruszonym stanie. Groteskowo przedstawione zostają cielesne tortury podczas wiązania gorsetu czy też problemy z poruszaniem się w krynolinach i turniurach. 

Działania tancerzy przez cały czas ilustrowane są projekcjami przedstawiającymi wizerunki kobiet i mężczyzn z różnych epok. Upływ czasu i kolejne przeskoki historyczne za każdym razem sygnalizowane są dźwiękiem tykającego zegara. Przez późny klasycyzm i styl empire docieramy do romantyzmu, a następnie do końca XIX wieku – pojawia się strój reformowany, w cień zaś odchodzi znienawidzony przez wiele kobiet gorset. Lata dwudzieste XX wieku przynoszą kolejne zmiany w damskiej garderobie – pojawiają się zwiewne, pozbawione sztywnych elementów ubrania, proste sukienki z nisko osadzonym stanem oraz małe kapelusze. Uwagę przykuwają charakterystyczne stroje wieczorowe tancerek – sukienki z frędzlami, szale z piór, długie korale, ozdobne opaski i fascynatory we włosach. I wreszcie sprawa kluczowa – społeczną akceptację zyskują kobiece spodnie.

Od początku dużą uwagę przywiązuje się w spektaklu również do detali – zmieniających się historycznie dodatków towarzyszącym kobiecym kreacjom: od chustek przez wachlarze po rękawiczki, parasolki i wreszcie długie cygarniczki. Ponadto na scenie pojawiają się rekwizyty nieodłącznie związane z modą, strojeniem się i dbaniem o urodę – ręczne lusterka, olbrzymie lustra i parawany.

Spektakl Modna przez wieki Romany Agnel to nic innego jako skrócona historia mody kobiecej (zestawionej z garderobą męską), która opowiedziana zostaje za pomocą tańca – przede wszystkim historycznego, dworskiego, ale również współczesnych odmian tańca towarzyskiego. Stali widzowie Baletu Dworskiego Cracovia Danza z pewnością rozpoznali tu szereg cytatów z poprzednich przedstawień zespołu – całych choreografii bądź ich fragmentów. Fakt ten nie dziwi w kontekście przekrojowego charakteru i rozmiaru widowiska. Poza estetycznymi walorami i dopracowaną koncepcyjnie kompozycją spektaklu niewątpliwie podkreślić należy również edukacyjny potencjał całego przedsięwzięcia. Prezentując tak szeroki zestaw tańców i historycznych stylistyk Modna przez wieki wydaje się też doskonałym podsumowaniem 10-lecia pracy artystycznej Cracovia Danza, które zespół obchodzi w tym roku.

20-05-2016